Serafín Mourelle Bugallo (Corme, 1933-A Coruña 2020). Aos catorce
anos embarcou de “cho”, axudante de cociña, e chegou a converterse nun
famoso patrón do Gran Sol. Nos anos sesenta, el foi un dos descubridores
dos vizosos caladoiros de Porcupine, o volcán submarino situado ao
oeste de Irlanda. Nunca esqueceu as súas orixes humildes e por iso dende
hai moitos anos militou -rara avis entre os patróns- no PCG. Serafín é
poeta ao xeito de Manuel Antonio. Isto é, poesía do mar escrita pola
propia xente do mar. Tamén é autor dunha novela, aínda inédita, Cartas ao meu avó, na que narra a súa aventura na mariña mercante, no banco Canario-Sahariano e na auga do Gran Sol. Faleceu ao rematar o pasado mes de marzo. Nel temos a presenza pondaliana dun bo e xeneroso.
Transcripición da entrevista realizada por Xurxo Souto no Club do Mar de San Amaro o 26 de novembro de 2011
Xurxo
Souto: Aquí tedes outro sabio do mar, Luis Dopico, esa xeografía
infinita (incomprensíbel) agora cando subades á Torre...cando subades á
Torre xa sabedes, ademais de Sisargas e Prior, están Abarracidos,
Carpanchos, Tousas de Leste, Tousos de Vendaval. E hoxe mesmo,
aprendemos os nomes dos ventos da Coruña, polo menos ese vento da mañá,
que levaba os barcos cara o norte, que lle chamaban a friaxe do Pasaxe.
Apuntamos o nome dos ventos da Coruña.
Ben, pois eso, Serafín sobe á Torre e ve como está a Rabaleira; Luis
sube á Torre e ve como está O Carpancho, Os Abarracidos e Serafín sube á
Torre de Hércules e ve un pouco máis lonxe. Ve como está o Mar das
Galiñas, Os Codillos, A Canaleta, A Cona da Vella. Os nomes que puxeron
os galegos ao Gran Sol, ao mar de Irlanda. Digo ben, Serafín?
Serafín Mourelle: Si. Dice ben Suso o que pasa é que se pasa. Suele
dicirme e darme o calificativo de mestre, non? E non, non é o caso
porque nas miñas xeneracións, eu empecei a mandar os barcos no últimos
50, pois(...)xa supoño que antes(...)porque era unha profesión, era unha
profesión tremendamente competitiva, cada un trataba de explorar por
donde podía, é dicir, que probablemente, a cordillera de Porcopine que
vai desde o grado 53 hasta o 51-50, todo de norte a sur ou
nordeste-sudoeste, pois fumos...eu que sei...andaba solo a maioría das
veces e...pero supoño que andaban outros cerca. Así que(...)
X. S.: Permíteme que faga unha aclaración porque ti falas con moita
naturalidade(...)Cando coñecín a Serafín díxome: O mar non é poesía, é
traballo e esforzo. E despois, como falas ti, dixéchesme: Eu nacín en
Corme, crieime na Coruña, casei en Noia, vivín no Ghran Sol. De onde
son? Son do mar máis que de sitio ningún. E logo dicía que non era
poesía. E comentou, e a eso vou, que ao este de Irlanda, hai unha
montaña submarina, un gran volcán submarino que lle chaman Porcupine e
alí poron estes homes, nos anos 60, a buscar os fondos de area. E como
foi eso, ti como che foi por alí, ghastaches aparellos a eito, como dis
ti?
S. M.: Bueno, si, ao primeiro si porque non...non conoces ben donde
estánas zonas de coral...e ti vas aprendendo á conta deso, que dirían
(incomprensíbel) á conta de cortar o que fai o capador, non? Entonces
pois(...)e...peixe, peixe había moito porque eu traballei muitos zonas
que era terreno virxen, viñan as herbas do fondo, as algas, non? I...e
bueno, pois...se lle sacou peixe, foi unha época, cando empezamos esa
xeneración, digamos...se dice a xeneración perdida, aquela que, que
nacimos na, na República ou antes da República, eu nacín no 33 o sea que
non oculto os anos. E entonces (foi esta) toda xente que non tíñamos
escola...nin tampouco habíamos tido moitas cousas máis, máis ben
anduvemos sempre mui escasos pois...fixémonos patróns...e
fumos...explorando, non se conocía, por exemplo, nos últimos 50,
conoceríamos un...tercio do que se conoce hoxe(...)se descubrimos
moito(...)e foi eso, a base de cascos hun/ fundidos, ou sea, barcos
fundidos, corales(...)foi...moito traballo, moito traballo.
Traballábamos todos e cada un foi casi mestre de si mesmo porque ao ser
tan competitiva a profesión, cada uns tiña os seus secretiños e si
descubría aquí un caladeiro que lle iba ben, e tal e cual, mentres non
o, non o...cazaban os outros, non, non cantaba.
X. S.: Dicía Serafín: Pra min cruzar a montaña de Porcupine foi como cruzar a cordillera dos Andes. Non?
S. M.: A cordillera dos Andés. Si, máis ou menos.
X. S.: Iso foi unha(...) Pero ben...como Serafín é un(...)tamén, hai
moitas historias que contar(...) Pero, podemos falar un pouquiño de
Irlanda porque Irlanda, andamos todos co tema da música celta, a
literatura irlandesa e todas esas aventuras pero nunca lle preguntamos
aos que de verdade sabedes de Irlanda, que sodes os mariñeiros, que
parábades nos portos de Valentia, de Castletown, de Bantry. Fálanos de
aqueles anos e deses portos.
S. M.: Bueno aqueles anos si porque eu mandei barcos de madeira, hoxe
pode que non, pero (incomprensíbel) aparte de andar de mariñeiro en
barcos de madeira, pois empecei mandando barcos de madeira: o Abadejo, o
Virxen do Mar. Eso é, e eso estar alí cando arreaba temporal(...) Unha
ves estuven a punto de perde-lo barco en (Bantry)...dou(...)foi unha
noite moi... (incomprensíbel) que...que épica porque sacamo-lo barco por
casualidade...e con traballo, claro. Pero...despois...Irlanda
conocemos...eu, si(...)teño, temos(...)tratábamos cunha xente
d'alí...non eran mui dados a intimar(...)entre outras cousas(...)eu creo
que os isleños, por si mesmos, non son, non son(...)se vas
(incomprensíbel) (eu estuve) en Mallora, no? Ya te diré cosas(...)estás
cun mallorquín, [es]tase referindo a (incomprensíbel), ya te diré cosas,
eh? Entón non canta diante do estraño e eso pasa...eso..que son...miran
sempre ao, ao forasteiro, ao que chega...o miran sempre con certa
distancia porque claro, durante a historia, (incomprensíbel) o que iba
non iba a levar nada, máis ben iba a coller, así que a cousa creo que
ten a súa explicación.
X. S.: Pero bueno, certa distancia pero os barcos galegos paraban na
ribeira de Bantry, iban ao baile, bailábades coas rapazas...
S. M.: Si.
X. S.: E as rapazas bailaban o baile estilo español (entre aspas)
S. M.: Pero non ligábamos, eh!
X. S.: Bueno, bueno, bueno, aquí hai moito que contar. E Valentín,
perdón, Serafín mesmo bailaba ao xeito irlandés. Como era eso?
S. M.: O rigodón. Era(...)
X. S.: Aquí tes pista, pa ghastar pista tamén se queres, eh?
S. M.: Non me vai(...)
X. S.: Como é?
S. M.: Non me vai, non me vai a chegar.
X. S.: A ver, cóntame.
S. M.: Non, tocaban tres pa eles...(en eso) eran corteses...tres pa
eles e tres pa nós. Pasodobles, pa nós eran pasosdobles todo.
(Incomprénsibel) as deles...era(...)eu creo que se chamaba o rigodón, ou
sea(...)un, un, un salón rectangular e poñíanse as mulleres nun lado e
os homes noutra e iban avanzando, non? facendo...así filigranas.
X. S.: A ver, a ver...
S. M.: E, e entonces pois chegaban ao medio e empezaban a evolucionar
facendo (ochos) así...hasta que despois se collían así de braceiro como
a (ca) raspa raspita e...despois xa quedaban xuntos, non? Acórdome que
había unha rapaza que me gustaba a min e outra, que había alí, que non
me gustaba, gustáballe eu a ela...E entonces, eu fíxenme o loco que
(incomprensíbel) fun pa a rapaza que me gustaba e cando xa estaba
(incomprensíbel) vén a rapaza, Margot, dime: Spanish? No, no posible.
Que non era, que, que...e xa alá vou eu ca outra. Bueno...estas cousas
que se viven de chaval...pero certamente...pois, foron uns tempos
e...non era nada fácil, no, non eran fáciles. E que era?...Casteltown,
Casteltown, eso, eso era en (Bantry). O que contei agora era en Bantry.
X. S.: Casteltown, a taberna de viuda que cando chegaron(...)cando
chegou Serafín a Casteltown, naqueles anos 50, as casa tiñan teito de
colmo, teito de palla, senón me equivoco. Eran lareiras...
S. M.: De pizarra, si...eran lareiras si, había como aquí. Ou sea, no
sociológico, se pode dicir...que non había ningunha diferencia porque
no Eire, o que é a República...a República do Eire, o sea, a, a Irlanda
do Sur, pois alí mandaba o clero, pero mandaba tan, tan duramente
como...ou non sei, como en Galicia, eh? Alí, era tremendo...si non(...)e
as rapazas estaban moi coartadas. Por ejemplo, unha histo[ria](...)unha
que...bueno, foi amiguiña miña, xa pasaba(...)cando (incomprensíbel)
íbamos un día ou dous días e, e xa(...)e non daba tempo a
nada(...)Igual, igual quentaba-lo caldo para un irlandés!
X. S.: Hai unhas illas míticas, para, para toda a xente que se
interesa por Irlanda que son as Illas de Aran. O famoso documental de
Flaherty, o home de Aran e esa natureza tan impresionante, e ti
coñeciches as illas, víchelas?
S. M.: Si, conocín, si. Traballei moito ao redor delas.
X. S.: Si, si Flaherty movese a cámara cara o mar, vería que estaban
os barcos de Vigo, (incomprensíbel) de Bouzas (incomprensíbel) Serafín.
S. M.: Si, tamén fun alí á Illa Maior que hai un porto que se
chama...(Kilronan) e...bueno...alí eran todo tellados de pizarra,
casiñas de pedra pero mui, mui cativas.
X. S.: Ninguén falaba o inglés.
S. M.: Ninguén falaba o inglés.
X. S.: Bueno, eso daba igual porque no barco de Serafín tampouco.
S. M.: Tampouco.
X. S.: E por certo, o mar que(...)mirade se están traballadas esas
augas que, polos galegos, que o mar, por fóra de, por fóra de Aran, que
nome ten? Como lle chaman?
S. M.: Por fóra de Aran? Cona de Vella.
X. S.: A Cona de Vella. O sea, mirade se é (incomprensíbel). Ben, hai
moito que contar, tedes esta sabiduría. Serafín hoxe quixo, non quixo
bailar pero temos que pedirlle que recite. É un gran poeta do mar.
Autor/a da transcrición: e~xenio
Lectura recomendada onde aparece, entre outros, algúns rasgos deste gran mariñeiro: