Por vez primeira un libro céntrase en recoller e explicar testemuños da represión lingüística en Galiza ao longo dos séculos, coa divulgación de moitos documentos pouco ou nada coñecidos.Nas súas páxinas abordamos a crueldade dos castigos nas escolas por falar na lingua prohibida, acreditados desde 1543 até 1980: vareadas, de xeonllos sobre garavanzos, pedras nos petos, o método do anel etc. Abrimos un camiño para o estudo das multas franquistas por "hablar al público en gallego» e das inspeccións por «exagerado acento gallego". Revoltámonos coa profanación da lápida de Alexandre Bóveda para lle castelanizaren o nome e publicamos regulamentos escolares inéditos que perseguían o galego no século XVIII. Detémonos na negativa do Consejo de Castilla a autorizar un libro en galego en 1616. Vemos como o director da Real Biblioteca española no Setecentos decidiu non imprimir as "Cantigas de Santa María" por achar «extravagancia y mal gusto» a poesía en galego. Asistimos a queimas de libros e mesmo nos abraiamos ao saber que millares de cartas do padre Sarmiento acabaron como papel hixiénico. Ollamos o caso do taxista que perdería o traballo se en 48 horas non rotulaba "Rianjo" no seu vehículo e lembramos que en 1980 o Ministerio de Educación expedientaba e exhortaba a «repudiar» o profesorado que ensinaba en galego sen cobertura legal.Debruzámonos sobre estas e outras 1001 noites de pedra para así podermos entender como chegamos até aquí e como podemos gañar o futuro para a lingua que nos une.
Evitará que o alumnado que entre por Montes teña que esquivar coches e maleza
Información de Almudena Santos en La Voz de Galicia
A comunidade educativa e os pais e nais do IES Monelos levan dende hai tempo pedindo unha solución aos problemas de seguridade viaria nas vías que rodean o centro, polo que o alumnado vese obrigado todos os días a evitar os coches e os cepillos mentres camiñan pola rúa Montes.
O pasado mes de febreiro rematou o punto no que se debería construír o novo acceso peonil ao solar, obra que acomete estes días o Concello da Coruña. Os alumnos poderán acceder dende o parque de Oza a partir de agora por unhas escaleiras, evitando a vía de dobre sentido onde moitos vehículos se ven obrigados a invadir a cuneta para non atropelar aos peóns.
Grazas tamén á dirección dos pais e nais e do persoal do IES Monelos, as obras comezaron o pasado luns.
Dous traballadores traballan no campo dende entón. Trátase dunha intervención que ata colleu por sorpresa ao centro educativo. Os seus responsables pensaron que o proxecto quedara estacionado polo tempo transcorrido dende os primeiros contactos coas Administracións (a crise do abastecemento non axudou), polo que mesmo paralizaron o orzamento do portalón, que é a súa responsabilidade.
"O luns comezaron a cortar e romper parte do muro", celebra Juan Riera, subdirector do IES Monelos. O orzamento da nova entrada divídese en dous, unha parte que corresponde ao Concello, a cargo das escaleiras, e outra ao colexio, que debe poñer a cancela.
Puxeron a porta
Riera cre que "se instalará en breve" e poderá utilizarse como nova entrada ao colexio polo parque de Oza. O alumnado non terá que cruzar a perigosa estrada que pasa por riba do instituto e que non ten beirarrúas.
“Este traballo soluciona o problema, xa que o que queremos evitar é que os estudantes entren onde fan os coches”, sinala o subdirector. “A maior parte do alumnado procede da parte baixa do parque, polo que tamén evitamos que os alumnos teñan que dar un longo rodeo para chegar á clase”, continúa.
Os gañadores do certame literario das letras galegas 2022 foron na 2ª categoría (4º ESO, 1º e 2º de Bacharelato).
En narrativa breve, tamén na mesma categoría, o gañador foi Jia Hao Yang co relato Os catro tronos. En poesía foi Elena Precedo Prado de 2º Bac D co poema Tolemia transitoria .Ditos textos publicámolos neste apartado (ver entrega do premio).
Aproveitamos este espacio para presentar este video elaborado polo Departamento de Lingua Galega do CPIdos Dices, Rois a modo de telexornal sobre a figura de Florencio Delgado Gurriarán ao que se lle dedicaron as Letras Galegas 2022.
Os catro tronos
Un trono soou entre as colinas e a chuvia empezou a caer. As gotas deslizábanse
nos vidros a gran velocidade, e uníanse unhas con outras para formar gotas máis
grandes que logo desaparecían da vista. Parecían bágoas, como as que tanto
chorou a miña nai hai unhas horas.
Estabamos todos vestidos de negro, nun silencio sepulcral no que só se oía a
tormenta, o coche e un molesto pranto compartido entre a miña nai e a miña tía.
Ninguén tiña ánimos de falar, non despois do funeral.
Uns minutos pasaron e a miña nai decidiu romper o silencio.
- Ana, recordas o que a nosa nai dicía cando escoitaba un trono?
- Como non acordarme - tusiu un pouco antes de recitar - Cando escoites catro
tronos.
- El virá polo mal presaxio.
- Non te achegues ao reno - rematou o meu pai - E logo dis que non te escoito.
A miña nai golpeouno un pouco e empezaron a rir.
- Non serían renos? Para que rimase - engadiu o meu pai na conversación. Ana só
negou coa cabeza.
- Ela sempre o dicía así - fixo unha pequena pausa antes de continuar - Era tan
supersticiosa que nos facía escondernos no soto cada vez que escoitaba dous
tronos. Unha vez escoitou tres seguidos e volveuse louca, a túa esposa estaba no
baño nese momento e arrastrouna cos pantalóns baixados, esa noite o soto uliu
fatal - riron pensando na escena, excepto eu e a miña nai, quen tapou a cara pola
vergoña.
- Pero por que o facía? - dixo limpando as bágoas da risa.
- Non o sabemos, nunca quixo dicirnos.
- E se escoitaba catro tronos que pasaba? - a miña nai foi quen respondeu.
- Atrancaba a porta e preparaba a escopeta - suspirou e mirou para a xanela -
Recordándoo agora parece até de loucos.
- É que estaba tola - o meu comentario deixou a todos calados. O meu pai apretou o
volante con forza e miroume con rabia.
- Ten un pouco de respecto, a túa avoa acaba de morrer - encollinme de ombros e
soltei o aire nun bufido.
- É incrible o pouco que me importa esta merda - é era verdade, só a vira unha vez
cando era pequeno. A miña nai quixo visitala con toda a familia pero ela só nos
gritou e dixo que non quería vernos, ese día a miña nai aguantou moito as bágoas,
tanto como agora. Meu pai golpeou o volante.
- Polo amor de Deus se non querías vir entón deberías quedar na casa - non
podía - Estás facendo chorar a túa nai - non me importaba.
Meu pai chistou cando viu a indiferenza na miña cara e a continuación suspirou.
- Voute deixar na casa da avoa, cando leve a túa tía ao hotel imos falar - dábame
igual, non me importaba.
O resto do traxecto foi silencioso. Xa a ninguén lle apetecía falar. Eu só mirei a
xanela, ignorando o constante zumbido do móbil, concentrándome para ignorar, até
que parou. Xusto cando cheguei á casa.
Abrín a porta pero antes de saír meu pai detívome.
- Espera. Poderías darlle un bico a túa nai antes de irte? - mireino e marchei sen
sequera despedirme. Rompeu a chorar cando cría que non podía escoitala.
- Que fixen mal como nai? - a miña tía e o meu pai intentaron tranquilizala, ela cría
que era o problema, pero era todo o contrario, o problema era eu e dábame igual.
Apurei o paso pola chuvia e entrei na casa.
Saquei o móbil e alí apareceu a razón pola que fun a esa merda de funeral, ese
número sen nome.
“17 chamadas perdidas” “Estás ben?” “Escoitei que fuches a un funeral, sei que non
che gustan esas cousas” “Fasno para fuxir de min?” “Por favor quero falar” “Se che
fixen dano, síntoo moito” “Quérote”
Todos crían que eles eran o problema pero o problema era eu e dábame igual. O
odio apoderouse de min e escribín a ese número sen nome. Escribinlle cousas
horrendas, cousas velenosas, que non me vira máis, que non eramos nada, que
non había amor entre nós e que eramos un error. Pulsei mandar e esperei coa
respiración trémula.
“Leído” rin, seguramente se poñería a chorar. Rin máis forte, claramente se puxo a
chorar pero dábame igual, recordei o triste que estaba a miña familia e dábame
igual, pensei a forma en que me arruinaba e dábame igual. Tirei o móbil con todas
as miñas forzas ao solo e dábame igual. Todo me daba igual.
Un trono soou sacándome do meu trance.
Estaba de xeonllos no chan, tapando a cara coas mans. Estaban tan molladas
que non souben se era pola chuvia ou polas miñas bágoas.
Mirei o estropicio que fixen, recoñecín ese lugar. Aquí foi onde a avoa nos gritou,
recordaba mellor ese día. A miña nai empezou a chorar e ela pediu desculpas. Dixo
que por favor non volveramos a ese lugar, abrazou a miña nai, deu unha aperta de
mans ao meu pai e a min acaricioume a cara coas súas mans.
Mirei de novo os pedazos de móbil no chan, talvez a tolemia era algo de familia.
Levanteime e encendín as luces, era incrible que unha casa como esa tivese
electricidade. Respirei e puxen un xesto de noxo, cheiraba lixeiramente a podrido,
algún animal debeu morrer entre as paredes ou algo.
Saquei toda a roupa mollada e fun buscar unha vasoira.
A casa era grande e non a coñecía, chea de trastes, libros e demais utensilios. Nun
armario do piso superior encontrei a escopeta, tiña unha fina capa de po e non
parecía ser utilizado en anos.
Concentreime na busca e atopei a vasoira pouco despois. Fun limpar o estropicio.
Mirei os pedazos, xa non había volta atrás. Posiblemente me odiara, eu nin o quería
saber nin me importaba.
Xa non habería noites de películas, podería durmir mellor ris ras. Xa non habería
tardes de estudo, podería concentrarme en min mesmo ris ras. Xa non habería
escapadas en segredo, eran moi estresantes ris ras.
Debería estar feliz, pero non o estaba. Dábame igual ris ras.
Golpeei unha parede co puño, que merdas estaba facendo ese ruído e non me
acostumaba ao asqueroso olor.
A luz xustamente foise e maldecín en alto, guieime ás apalpadas na escuridade até
a cociña e toquei todo para encontrar o maldito chisqueiro. Encendino e un trono
soou.
Quedei conxelado. Diante de min había unha fiestra, e o trono iluminou a orixe
do son. Traguei saliva, tiña que ser unha broma de alguén, ou a mesma avoa antes
de morrer. Si, seguramente ela mesma puxo ese cráneo de reno pegado ao cristal
porque estaba tola e uns LEDs vermellos por ollos para asustar a alguén. O
constante risras non era nada máis que ramas chocando contra a xanela, non eran
garras tan grandes como a miña cabeza. As plumas só eran seguramente dalgún paxaro moi grande que morreu xustamente alí e por iso o olor a podredume.
Levantei a cabeza, esa broma pesada seguía alí, mirándome con eses ollos falsos e
seguindo con esos incensantes ruídos que cada vez se volvían máis agudos. Rin
porque era unha broma, pero a podremia do aire afogábame e non puiden máis.
Vomitei a un lado e levantei a mirada o máis rápido que puiden. Un golpe seco
escoitouse e o cristal quebrouse en centos de pedazos, un deles cortoume a cara.
A dolor despertoume e empecei a correr tanto como puiden na escuridade sen
respirar ese pútrido aire, encendía o chisqueiro cada pouco para guiarme e rezaba
para non encontrarme con esa cousa.
Recordei a avoa. De iso é o que fuxía? Esa estaba máis tola do que pensaba por
quedar nun lugar así para coidar dos seus fillos. Que faría agora? Tropecei cunha
porta e recoñecina ao instante, era o soto, o lugar onde se escondían. Non dubidei
nin un segundo e abrín a porta.
Un aire nauseabundo golpeoume e se puidera vomitar máis faríao. Dei un paso e
sentín como mollaba o pé. Iluminei o solo co lume e encontrei que estaba
completamente inundado, pero non con auga, senón con sangue. Pola comisura do
ollo vín flotando un cadáver de reno e saín de alí tan rápido como puiden.
A miña mente estaba explotando e non podía xa pensar con claridade. Escoitaba
como esa cousa ía pola casa e o único no que pensaba era en esconderme.
Tropecei coas escaleiras e non dubidei en subilas. Topei co armario e collín a
escopeta como defensa, mirei para atrás vendo a xanela. Intentaría fuxir por alí.
Abrín a cortina, e alí estaba esa cousa. Mirándome. Intentei correr de novo pero a
bestia foi máis rápida e rompeu o cristal, abalanzándose cara a única saída.
Retrocedín ata bater contra a parede e apunteino coa arma.
- Acércate e acabas cunha bala na cabeza! - o desagradable olor facíame chorar
dificultándome máis a vista da escura silueta, pero eses ollos vermellos destacaban
demasiado como para non velos. A bestia ladeou a cabeza como se non me
entendera, eu estaba tremendo e case xa non podía respirar.
Acercouse e xa non pensei máis, apertei o gatillo e nada ocorreu, apertei de novo, e
de novo e outra vez. Dinlle tantas veces que nin as puiden contar. Tiña que ser unha
broma. Gritei da impotencia e lanceille a arma contra a cabeza, non retrocedeu. Só
me mirou como sempre facía.
Os pés tremían tanto que caín contra o chan.
Así ía morrer? Que máis daba, xa arruinara todo, así era mellor para os demáis, para
o meu pai, a miña nai, aquel número sen nome, para todos. “Estás ben?” a voz desa
persoa resooume na cabeza e por unha vez contestei con sinceridade. Non estaba
ben, era demasiado covarde, demasiado covarde para amar e ser amado. Pensei
en todas as persoas aos que lle fixen dano, o meu pai, a miña nai, a miña tía, a
aquel número sen nome. Gritei de novo, non polo monstro fronte a min senón polo
monstro que era eu, gustaríame terlle pedido perdón ao meu pai, terlle dado un bico
a miña nai e terlle posto sequera un maldito nome ao número… A Xoán,
arrepentíame sobre todo de ser tan covarde como para non amalo correctamente,
non o merecía e decidiu quedar comigo.
Unhas mans abaneáronme a cara, limpándome as bágoas e o sangue da ferida que
olvidara, por unha vez mireino aos ollos de cerca.
O mundo parou cando me din conta. Recordaba esa mirada, esas caricias,
recoñecíaa.
Documental que xira ao redor das relacións entre os repartidores rurais (panadeiros, peixeiros, carteiros, froiteiros....) e a paisaxe galega. Cóntase o seu percorrido diario e vese como xeran vínculos, relacións de solidariedade e comunidades de apoio mutuo; un piar fundamental para as vilas e aldeas illadas que conforman o rural galego.
Seis vídeos divulgativos que forman parte dun proxecto máis amplo, O Camiño mola, que inclúe tamén libros-guía. A iniciativa está destinada a divulgar a riqueza da ruta xacobea Santiago de Compostela – Fisterra nas súas vertentes paisaxística, cultural, gastronómica ou histórica.
De Isabel Zendal(1777) a María Teresa Miras Portugal(1948), este libro recolle as biografias de vinte galegas que abriron as portas da ciencia vencendo obstáculos e, en ocasións, burlas e desprezos, e deron paso a milleiros de mulleres. A nova recomendación da Libraría Couceiro.
Guadi Galego, a súa banda e colaboradores de Immersion (Premio á Promoción da Diversidade Plurilingüe do Estado 2020) ofreceu un concerto en Callao City Lights, Madrid, o 21 de febreiro de 2020, para conmemorar o Día Internacional da Lingua Materna nunha iniciativa organizada conxuntamente polos gobernos de Euskadi, Catalunya, Galicia, Comunitat Valenciana, Navarra e Illes Balears, participantes no Protocolo de colaboración en materia de política lingüística.
A piques de facer o seu 25 aniversario, este parque aínda carece de plan reitor de uso e xestión (PRUX). As entidades ecoloxistas, que son pesimistas respecto do futuro do espazo, denuncian seren tratadas pola Xunta como "convidadas de pedra" na "apresurada" elaboración do plan.
Mapa de distribución das vivendas
turísticas en Galicia sobre unha imaxe de arquivo de edificios no
litoral de Sanxenxo, o concello con máis destes pisos rexistrados
CC-BY-SA Foto: Turismo de Galicia | Mapa e montaxe: Praza.gal
Rexurdimente das vacas e revolta feminista, con Rosalía á cabeza. Levamos un tempo traballando nesta homenaxe, con este traxe garaxe personaxe. Agardamos que desfrutedes da escoita igual que nós facéndoa... non tanto polo que vale, senón polo que significa. Avoas, nais, irmás, amigas, e a colaboración dunha tremenda personalidade xitana, forte e libre, como a de Lorena.
Grazas infinitas!
Grazas á Unitaria, escola que nos viu nacer e sempre nos apoia, a Coro González polo seu tempo e dedicación, a Xoán Sánchez pola arte no palmeo.
Audiovisual que forma parte do proxecto 'María Casares. Voces para un centenario'. Iniciativa da Asociación de Actores e Actrices de Galicia realizada ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022.
Neles combínase a análise de aspectos da traxectoria da intérprete grazas a voces autorizadas (María Lopo e Emilio Grandío), coa interpretación de textos vinculados a Casares por parte de dez actrices galegas.
Audiovisual apto para todo o conxunto da sociedade, e en especial material didáctico de interese para a comunidade educativa da Escola Superior de Arte Dramática de Galicia.
Audiovisual que forma parte do proxecto 'María Casares. Voces para un centenario'. Iniciativa da Asociación de Actores e Actrices de Galicia realizada ao abeiro do Fondo de proxectos culturais en lingua galega Xacobeo 2021-2022.
Neles combínase a análise de aspectos da traxectoria da intérprete grazas a voces autorizadas (María Lopo e Emilio Grandío), coa interpretación de textos vinculados a Casares por parte de dez actrices galegas.
Audiovisual apto para todo o conxunto da sociedade, e en especial material didáctico de interese para a comunidade educativa da Escola Superior de Arte Dramática de Galicia.
En Balea Vermella falan coa escritora Antía Yáñez sobre o seu libro "Non penses nun elefante rosa", publicado por Xerais, onde a trama xira arredor do trastorno obsesivo-compulsivo (TOC) e sobre esta doenza mental centramos a conversa.
Curtametraxe documental sobre o proceso de reprodución da viola en oito do ancián número 16 do Pórtico da Gloria. Mostra, desde unha perspectiva artística e documental, o estudo, medición, reprodución en plano e construción en madeira da peza, ademais de ligar o seu camiño particular co Camiño de Santiago. O documental remata coa interpretación dunha composición co instrumento creado.
Peza integrada na serie documental de 5 episodios que se achega ao traballo diario das mulleres do panorama vinícola actual galego. A variedade de perfís das protagonistas (viticultoras, sumilleres, distribuidoras, enólogas...) dá conta da variedade galega neste eido. Rodouse nos meses de agosto e setembro, cando a viña está no momento de máximo esplendor e ten lugar a colleita.